Εμβολιασμός κατά COVID-19 και ογκολογικοί ασθενείς

Η πίεση της φυσικής επιλογής οδήγησε τον κορωνοϊό  SARS-CoV-2, μετά από χρόνια συμβίωσης με τη νυχτερίδα, να μεταφερθεί στον άνθρωπο. Κατά τους τελευταίους 18 μήνες η δυνατότητα ταχείας μετάδοσης προκάλεσε το φαινόμενο της πανδημίας που εξαπλώθηκε ραγδαία σε όλη τη γη. Ξεπέρασε τον απίστευτο  αριθμό των 4 εκατομμυρίων θανάτων μέχρι σήμερα, αλλάζοντας τον τρόπο ζωής, και εξαρθρώνοντας την παγκόσμια οικονομία. Έθεσε σε δοκιμασία τα συστήματα υγείας και διεύρυνε τις ανισότητες με ασύμμετρο βάρος για τις ασθενέστερες οικονομικά χώρες. Οι αρχικές αποφάσεις ως προς τη διαχείριση βασίστηκαν σε λίγα αντικειμενικά δεδομένα και η σύγχυση οδήγησε σε αμηχανία και φόβο.

Η επιστήμη όμως ανασυντάχθηκε και έδωσε απαντήσεις. Η χρήση της μάσκας και η απομόνωση, με περιορισμό των μετακινήσεων απεδείχθησαν αποτελεσματικά μέσα προστασίας. Τα εμβόλια απέδειξαν ότι μπορούν να κάνουν τη διαφορά, σε συνδυασμό με τα μέσα προστασίας, καθώς οι χώρες με επιτυχημένες εκστρατείες εμβολιασμού είχαν βελτίωση στα επιδημιολογικά στοιχεία, αντίθετα με τις χώρες που καθυστέρησαν τον εμβολιασμό και παρουσίασαν εκθετική αύξηση των θανάτων.

Ήταν εντυπωσιακό επίτευγμα των καιρών μας ότι οι κλινικές μελέτες εμβολίων με βάση το mRNA άρχισαν 2 μήνες μετά την πρώτη δημοσίευση περιστατικών από την Κίνα και οι κλινικές μελέτες με στοιχεία αποτελεσματικότητας και τοξικότητας δημοσιεύτηκαν στο τέλος του 2020, σε χρόνο ρεκόρ. Οι μελέτες παρουσίασαν στοιχεία τυχαιοποίησης έναντι εικονικού φαρμάκου για πλέον των 30000 υγιών ανθρώπων σε κάθε ένα από τα 2 εμβόλια με αποτελεσματική ελάττωση της εμπύρετης λοίμωξης σε ποσοστό 96% των εμβολιασμένων. Η ασφάλεια του εμβολιασμού επιβεβαιώθηκε από τις 2 τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες και από τα στοιχεία πολλών χρόνων κλινικής και εργαστηριακής έρευνας που επιβεβαίωσε την ασφάλεια από όψιμη τοξικότητα των εμβολίων mRNA, ήδη 2 χρόνια πριν την πανδημία. Ακολούθησαν σύντομα και κλινικές μελέτες για την εφαρμογή του εμβολίου σε περισσότερο από 900.000 υγιείς κατοίκους του Ισραήλ (real world data) που έχουν το πλεονέκτημα να αναφέρονται σε μη επιλεγμένο πληθυσμό μιας χώρας που είναι σαφέστατα αντιπροσωπευτικός της καθημερινής ζωής.

Τα στοιχεία ασφαλείας και αποτελεσματικότητας επιβεβαιώθηκαν και ενίσχυσαν τα αποδεικτικά στοιχεία για μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού. Σε μικρό αριθμό ασθενών κατεγράφη το σύνδρομο υπερπηκτικότητος και θρομβώσεων, καθιερωμένου πλέον ως VITT (Vaccine induced immune thrombotic thrombocytopenia). Οι διεθνείς οργανισμοί εκτίμησαν την επιπλοκή ως εξαιρετικά χαμηλής συχνότητος για να θέσει σε αμφισβήτηση την ασφάλεια των εμβολιασμών που συνεχίζονται με διατηρούμενη φαρμακοεπαγρύπνιση.

Οι ογκολογικοί ασθενείς βίωσαν άμεσα τις επιπτώσεις της πανδημίας με δυσκολίες να κρατήσουν τη συνέχεια των θεραπειών και την παρακολούθηση τους. Οι ασυμπτωματικοί έλεγχοι για τους υγιείς πρακτικά διεκόπησαν με αποτέλεσμα να έχουμε διαγνώσεις νέων καρκίνων με προχωρημένη νόσο. Υγιείς  με νέα συμπτώματα, όπως βήχας, δύσπνοια και πυρετός έμειναν σπίτι  με αποτέλεσμα να διαγνωστούν με νέους καρκίνους σε προχωρημένα στάδια. Οι ασθενείς μας, υπό παρακολούθηση, καθυστέρησαν τους ελέγχους τους και ακόμη και όταν παρουσίασαν συμπτώματα εξέλιξης της νόσου δίστασαν να επισκεφτούν τον γιατρό τους και έμειναν σπίτι κατεχόμενοι από αμηχανία και φόβο.

Οι πρώτες στατιστικές εκτιμήσεις από την επιδημία έδειξαν ότι οι ασθενείς με καρκίνο υπό θεραπεία παρουσίαζαν αυξημένη συχνότητα λοιμώξεων COVID-19, με υψηλότερη συχνότητα εμπύρετης λοίμωξης, νοσηλείας και θανάτου. Σε συνδυασμό με την έκθεση τους στο χώρο του νοσοκομείου και την πιθανότητα ελαττωμένης ανοσολογικής απόκρισης , χαρακτηρίστηκαν ομάδα υψηλού κινδύνου και εδόθη προτεραιότητα στον εμβολιασμό τους. Απέναντι  στους ενδοιασμούς για το ενδεχόμενο μειωμένης αποδοτικότητας των εμβολιασμών, επικράτησε ο εμβολιασμός, καθώς η ομάδα αυτών των ασθενών είχε μεγαλύτερο κίνδυνο λοίμωξης και μετάδοσης του ιού. Ταυτόχρονα, η συνέχιση της αντικαρκινικής θεραπείας αποτελούσε προτεραιότητα, οπότε αποφασίστηκε ο εμβολιασμός και στους ασθενείς υπό θεραπεία, με εξαίρεση τους ασθενείς σε βαριά ανοσοκαταστολή ή ασθενείς με μεταμοσχεύσεις.

Στην καθημερινή πρακτική καταφέραμε να εμβολιάσουμε τους περισσότερους ασθενείς μας, περιλαμβάνοντας και αυτούς που ελάμβαναν χημειοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία. Τα ερωτηματικά για την ασφάλεια απαντήθηκαν με την ενημέρωση, παραθέτοντας αντικειμενικά δεδομένα. Ασθενείς και γιατροί υποστήριξαν με σθένος τη συνέχιση των θεραπειών παράλληλα με τους εμβολιασμούς και όλοι υποδέχθηκαν με ανακούφιση την ασφάλεια και την ελευθερία κίνησης που εξασφάλιζε η πρακτική αυτή. Το μήνυμα ήταν σαφές ότι είναι επικίνδυνο να καθυστερείς τον εμβολιασμό σε καιρό πανδημίας, είναι επικίνδυνο να διακόπτεις τη θεραπεία κατά του καρκίνου, χρειαζόμαστε τον εμβολιασμό και τη θεραπεία μαζί. Σε θεωρητικό επίπεδο ακόμη κι αν δεν υπάρχει η άριστη ανοσολογική απάντηση στο εμβόλιο χρειαζόμαστε άμεσα το καλύτερο δυνατό επίπεδο προστασίας για ένα πληθυσμό σε υψηλό κίνδυνο νόσησης και διασποράς της λοίμωξης.

Η Ογκολογία είναι μία μαχόμενη ειδικότητα και ασθενείς και γιατροί έχουν μάθει να αναγνωρίζουν εμπόδια και να τα ξεπερνούν. Στηρίζεται στην αντικειμενική παρατήρηση και στην δυνατότητα να αλλάζεις τον κόσμο και τη μοίρα των ανθρώπων με την πρόοδο της επιστήμης. Με μια τεχνολογία που προετοιμάστηκε κυρίως για αντινεοπλασματικές θεραπείες παρασκευάστηκαν εμβόλια που αποτελούν το κύριο όπλο για την κάμψη της εξάπλωσης του ιού. Σε προσωπικό επίπεδο, οι ασθενείς με καρκίνο έδωσαν το παράδειγμα και αποτέλεσαν την πρωτοπορία στην μάχη για τον μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού σε όλο τον πλανήτη.

Ηλίας Αθανασιάδης
Ογκολόγος – Παθολόγος

Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ (Αφιέρωμα Υγεία), 17-18 Ιουλίου 2021  

Author Info

S k