«Η Ογκολογία εξελίσσεται και δημιουργεί απαιτήσεις», τονίζει ο Ογκολόγος – Παθολόγος Ηλίας Αθανασιάδης, δίνοντας την δική του εκτίμηση για το φετινό Συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας και εξηγεί: «Πλέον ένας ασθενής με μια καινούργια διάγνωση καρκίνου δεν περιμένει τη μοίρα του, δεν ονομάζει την αρρώστια ‘’επάρατο’’, αλλά λέει ότι αυτή είναι η διάγνωση και πρέπει να κάνω κάτι για να κερδίσω, να κερδίσω έδαφος, να κερδίσω όλες τις ευκαιρίες, να μην έχω χαμένες ευκαιρίες, αλλά να έχω μία πορεία η οποία είναι η καλύτερη δυνατή».
41 χιλιάδες σύνεδροι, αριθμός ρεκόρ, παρακολούθησαν το ASCO 2019, από τις 31 Μαΐου έως τις 4 Ιουνίου, στο Σικάγο.
«We care for every patient, we learn from every patient- Φροντίζουμε κάθε ασθενή, μαθαίνουμε από κάθε ασθενή» ήταν το κεντρικό σύνθημα του φετινού συνεδρίου. «Εμείς φροντίζουμε όλους τους ανθρώπους. Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν πρόσβαση και ελπίδα στην ογκολογική φροντίδα και μαθαίνουμε από άλλους ανθρώπους, με την έννοια ότι κάθε εμπειρία φροντίδας και κάθε ασθενής που φροντίζεις είναι μία πηγή για γνώση, γιατί από την αρρώστια μαθαίνεις και παρακολουθώντας την, βλέπεις πώς μπορείς να την χτυπήσεις και να κάνεις κάτι για αυτήν» δήλωσε στην εκπομπή της Τάνιας Η. Μαντουβάλου, στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Fm ο κ. Ηλίας Αθανασιάδης, επικεφαλής της Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ.
Κορυφαία στιγμή του συνεδρίου ήταν η διάλεξη του Professor Atul Gawande, στην τελετή ενάρξεως, με θέμα “Will we be technicians or counselors?” (Θα είμαστε τεχνικοί ή σύμβουλοι;) όπου εξέφρασε την ανάγκη για μια ανθρωποκεντρική προσωποποιημένη προσέγγιση στη φροντίδα των ανθρώπων, ώστε να λαμβάνουν φροντίδα που σέβεται τις επιθυμίες τους και τις προτεραιότητες τους για τη διαχείριση της ζωής τους.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη αλλάζει την Ογκολογία
Στην Ογκολογία φαίνεται ότι η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence) πρόκειται να αλλάξει την επιστήμη, γιατί πλέον η δυνατότητα να διαχειριζόμαστε μεγάλης ποσότητας δεδομένα αλλάζει τελείως το πώς η τεχνολογία αλλάζει την πληροφορία, και τον τρόπο που φροντίζουμε τους ασθενείς μας. Ακόμα και η ανάλυση του γονιδιώματος του DNA γίνεται γιατί μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε Big Data. Η ανάλυση σε μία μαγνητική, σε Whole-Body Magnetic Resonance Imaging, η ανάλυση δηλαδή MRI σε όλο το σώμα γίνεται γιατί έχεις λογισμικά που μπορούν να σου αναλύσουν πολλά δεδομένα. Η δυνατότητα να πάρεις την πληροφορία και να δεις ποια είναι τα περιστατικά που έχουν ένα κοινό στόχο, σε διάφορα ερευνητικά κέντρα της Αμερικής και της Ευρώπης- ενώ είναι πολύ λίγα- παρέχεται μόνο από την τεχνητή νοημοσύνη. Άρα, η δυνατότητα αυτή σε κάνει «χειριστή» μιας πολύ πιο προχωρημένης τεχνολογίας, σε μια τελείως διαφορετική επιστήμη που δεν μπορείς να είσαι ένας απλός διαχειριστής όπως παλιά, αλλά πρέπει να προσαρμοστείς.
Καλά αποτελέσματα της ανοσοθεραπείας για μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα
Σύμφωνα με τον κ. Αθανασιάδη, η ανοσοθεραπεία έχει «μπει» σχεδόν σε κάθε όγκο, με την έννοια ότι σε κάποιους όγκους έχει πάρει ένδειξη και σε αυτούς που δεν έχει πάρει ένδειξη, «προσπαθούμε να δούμε πώς θα ξεπεράσουμε το πρόβλημα της αναστολής της ανοσολογικής απάντησης».
Το πιο σημαντικό νέο από το συνέδριο είναι ότι ωριμάζουν τα αποτελέσματα από συχνούς όγκους, όπως στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα ωρίμασαν αποτελέσματα πενταετίας – εξαετίας, από το ξεκίνημα των μελετών. Όπως εξηγεί ο κ. Αθανασιάδης «εκεί που είχαμε 1- 2% ασθενών με μεταστατικό καρκίνο εν ζωή στην πενταετία, πλέον έχουμε 10 και 15 και 20% εν ζωή. Κάτι που σημαίνει ότι όταν βλέπεις έναν ασθενή με μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα, δεν λες τα ίδια που έλεγες πριν. Του λες: έχεις την ελπίδα αν πάνε όλα καλά και αν είσαι στην ομάδα των ανθρώπων που κερδίζουν πολλά από την ανοσοθεραπεία, μπορεί να έχεις ουσιαστική ελπίδα ότι θα είσαι καλά μετά από αρκετά χρόνια».
Μην ξεχνάμε ότι ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα παλιά ήταν μία πολύ δύσκολη αρρώστια και δεν τολμούσες να μιλήσεις για μακρά επιβίωση. Φαίνεται ότι με την ανοσοθεραπεία, μετά από 5 χρόνια, είναι πολλοί οι ασθενείς που είναι εν ζωή και μπορούν να ελέγχουν την αρρώστια τους.
Είναι σημαντικό να ωριμάζουν τα αποτελέσματα, δεν μας ενδιαφέρουν τα θαύματα της μίας ημέρας ή του ενός μηνός και του ενός έτους. Τίποτα δεν αλλάζει από τη μία μέρα στην άλλη. Όλα έρχονται με πρόοδο που έρχεται σιγά-σιγά.
«Τώρα πιά, δίνουμε ένδειξη για ανοσοθεραπεία όχι με βάση τη διάγνωση του πρωτοπαθούς όγκου, αλλά βάσει της βιολογική ιδιότητας, έτσι όλοι οι όγκοι που έχουν Μικροδορυφορική Αστάθεια (MicroSatellite Instability-MSI) έχουν πια ένδειξη για ανοσοθεραπεία. Για παράδειγμα, αν έχεις έναν καρκίνο του παχέως εντέρου χωρίς το χαρακτηριστικό της μικροδορυφορικής αστάθειας, η ανοσοθεραπεία δεν κάνει τίποτα. Αν ανήκεις στο 10% που έχει αυτή την ιδιότητα του MSI, η ασθένεια εξελίσσεται πολύ καλά με την ανοσοθεραπεία και οι ασθενεις παραμένουν επί έτη με έλεγχο της νόσου και καλή ποιότητα ζωής». Τι είναι το MSI; Η μικροδορυφορική αστάθεια είναι η αδυναμία του καρκινικού κυττάρου να διορθώνει τις βλάβες του γενετικού υλικού, κάτι που περιγράφεται και ως DNA mismatch repair ή ως δυσλειτουργία των Mismatch Repair Proteins. Αυτό οδηγεί σε μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων και σε όγκο με υψηλή αντιγονικότητα που αναγνωρίζεται από το σύστημα ανοσοεπαγρύπνισης σαν ξένο σώμα και δέχεται επίθεση από ενεργοποιημένα λεμφοκύτταρα που καταστρέφουν τον καρκίνο. Δηλαδή, όταν δώσεις ανοσοθεραπεία, στους άλλους όγκους δεν θα πέτυχεις να κινητοποιήσεις την ανοσολογική άμυνα, εδώ όμως μπορείς, επειδή το αναγνωρίζει σαν ξένο το ανθρώπινο σώμα, κινητοποιεί την πανίσχυρη ακολουθία της ανοσολογικής απάντησης, που έχει διάρκεια και μνήμη, οδηγώντας σε ένα εντυπωσιακό κλινικό αποτέλεσμα.
Νέα βιολογική θεραπεία για το 7% των ασθενών με καρκίνο στο πάγκρεας – Ελέγχονται πλέον και οι ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος για BRCA κληρονομούμενο ή επίκτητο
Σε περίπου 7% των καρκίνων του παγκρέατος που έχουν κεντρικό θέμα την αδυναμία διορθώσεως των βλαβών του DNA που έχουν ή μεταλλαγμένο BRCA κληρονομούμενο (όπως οι γυναίκες με κληρονομούμενο καρκίνο μαστού) ή επίκτητο -δηλαδή αν κεντρικό θέμα είναι αδυναμία ανασυνδυασμένης διορθώσεως βλαβών στην αντιγραφή του DNA, ο καρκίνος προσφέρεται για μια ιδιαίτερα αποτελεσματική στοχευμένη θεραπεία. Συνήθως τα καρκινικά κύτταρα επιβιώνουν όταν η αδυναμία διορθώσεως αφορά ένα μηχανισμό, όχι όμως όταν δύο διαφορετικοί μηχανισμοί επιδιόρθωσης είναι ελαττωματικοί. Έτσι αν στα κύτταρα με την εγκατεστημένη βλάβη εφαρμοστούν τα βιολογικά φάρμακα που λέγονται αναστολείς της PARP (PARP είναι ένα ένζυμο που διορθώνει τις βλάβες του DNA), τα φάρμακα αυτά μπορούν να επιτύχουν καταλυτικό αποτέλεσμα και να παρατείνουν τον έλεγχο της νόσου.
Στον καρκίνο των ωοθηκών ελέγχονται όλες οι ασθενείς για κληρονομούμενο ή επίκτητο BRCA
Για τον καρκίνο των ωοθηκών έχουν αλλάξει πάρα πολλά, τονίζει ο κ. Αθανασιάδης. «Σε αυτή την περίπτωση ελέγχουμε όλες τις ασθενείς αν έχουν κληρονομούμενο BRCA και σε αυτές που είναι περίπου το 20% και το έχουν, ή που έχουν επίκτητο, ήδη εφαρμόζουμε την ίδια θεραπεία». Το 50% των ασθενών με καρκίνο ωοθηκών σε στάδιο 3 ή 4, που ακολούθησαν τη θεραπεία με αναστολείς της PARP μετά από χημειοθεραπεία παρέμεινε σε πλήρη διατηρούμενο έλεγχο της νόσου μετά από 4 χρόνια. Η συγκεκριμένη θεραπεία έχει ένδειξη και για κληρονομούμενο καρκίνο του μαστού, και αναμένονται αντίστοιχα αποτελέσματα και στον καρκίνο του προστάτη.
Πρόσβαση των Ασθενών στην Φροντίδα
Στο συνέδριο παρουσιάστηκε και μια εντυπωσιακή μελέτη για την εφαρμογή του Affordable Care Act (Νομοθεσία για Προσιτή Φροντίδα) στις ΗΠΑ. Το σύστημα υγείας στις ΗΠΑ χαρακτηρίζεται από το μεγάλο ποσοστό πολιτών της χώρας χωρίς ασφαλιστική κάλυψη με συνέπεια την αδυναμία έγκαιρης πρόσβασης σε ιατρική φροντίδα, διάγνωση και θεραπεία. Η εφαρμογή του Affordable Care Act παραχώρησε ασφαλιστική κάλυψη στους πολίτες που την στερούντο. Στις πολιτείες που εφαρμόστηκε, ελαττώθηκε σημαντικά η ανισότητα στην πρόσβαση στην υγεία ανάμεσα σε λευκούς και Αφροαμερικανούς αποδεικνύοντας ότι η καθυστερημένη πρόσβαση στην φροντίδα διορθώνεται με ανακατανομή των πόρων και βελτίωση των δομών υγείας. Η ανισότητα στην μάχη κατά του καρκίνου στο θέμα της έγκαιρης πρόσβασης δεν είναι μια κατάρα φυλετική αλλά είναι θέμα προτεραιοτήτων και πολιτικής απόφασης.
«Στη χώρα μας, που δεν έχουμε τόσο έντονες ανισότητες όπως οι ΗΠΑ, το να εξασφαλίζουμε σε όλους τους ανθρώπους πρόσβαση στη φροντίδα, όχι μόνο το φάρμακο, όχι την ένδειξη, αλλά να έχουν όλοι έγκαιρη πρόσβαση στη φροντίδα και έγκαιρη διάγνωση κάνει διαφορά στην πορεία ενός καρκίνου», τονίζει ο κ. Αθανασιάδης.
Συνολική μας ευθύνη είναι να φροντίσουμε η κοινωνία να αλλάξει. Να φροντίσουμε, κάποιος που έχει ένα διαγνωστικό πρόβλημα που πρέπει να διαγνωστεί, έναν καρκίνο, να έχει γρήγορη πρόσβαση στη φροντίδα. Γρήγορα να μπορεί να δει έναν Ογκολόγο, γρήγορα να αρχίσει θεραπεία. Στο ξεκίνημα της αρρώστιας εντοπίζονται οι σημαντικότερες ευκαιρίες. Στο ξεκίνημα οι θεραπευτικές παρεμβάσεις αποδίδουν περισσότερο και οι αναμονές και οι καθυστερήσεις πληρώνονται. Δεν είναι μόνο η πρόσβαση στο φάρμακο, είναι οι εκσυγχρονισμένες δομές υγείας τόσο στον δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα που θα δώσουν έγκαιρα φροντίδα σε όλους τους ασθενείς.
